Odwołanie przez pracodawcę zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia – NOWELIZACJA
Pracodawca w okresie wypowiedzenia umowy o pracę ma możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Oznacza to, że okres wypowiedzenia nadal biegnie, jednak pracownik nie musi już świadczyć pracy. Co jednak w sytuacji, gdy pracodawca chce cofnąć zwolnienie?
Do czasu nowelizacji kodeksu pracy z dnia 22.02.2016 roku, nie przewidywał on możliwości zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia (z wyjątkiem art. 70 § 2 Kodeksu pracy, dotyczącego pracowników zatrudnionych na podstawie powołania). Mimo tego, instytucja ta była stosowana w praktyce przez pracodawców. Zazwyczaj zwolnienie pracownika ze świadczenia pracy w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę następowało na mocy porozumienia stron, jednak zdarzały się sytuacje, że zwolnienie następowało bez takiego porozumienia. W jednym i drugim przypadku pracodawca nie miał możliwości na podstawie jednostronnego oświadczenia woli cofnąć zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Stanowisko to wynikało m.in. z orzeczenia Sądu Najwyższego, który w wyroku 5 lipca 2005 r., sygn. akt: I PK 176/04, stwierdził, że „Skuteczne zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia przesądza o tym, że pracownik, który nie wyraża zgody na cofnięcie oświadczenia woli w tym przedmiocie, nie jest obowiązany do podporządkowania się poleceniom pracodawcy świadczenia pracy we wskazanym miejscu i terminie…”
Po zmianie ustawy kodeks pracy, pojawił się art. 36(2), dodany przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. (Dz.U.2015.1220) zmieniającej k.p. z dniem 22 lutego 2016 r., który wskazuje, że „W związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia. W okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.”.
Wskazany przepis i poruszony problem nie doczekał się jeszcze orzecznictwa i tym bardziej stanowiska Sądu Najwyższego, jednak podobna sytuacja prawna rozstrzygana była przez Sąd Najwyższy odnośnie ustawy z dnia 23 grudnia 1994 roku o Najwyższej Izbie Kontroli, której art. 95 jest analogiczny do przywołanego już nowego przepisu kodeksu pracy, a który brzmi: „W okresie wypowiedzenia mianowany kontroler może być zwolniony z pełnienia obowiązków, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących na podstawie stosunku pracy.”
Treść tego przepisu według Sądu Najwyższego przesądza, że „…W przypadku stosunków pracy z mianowania kontrolerów NIK, regulacja szczególna zawarta w art. 95 ustawy o NIK przesądza, że jest to jednostronna czynność pracodawcy o charakterze uznaniowym, a nie porozumienie stron. Ponieważ w okresie wypowiedzenia stosunek pracy trwa, to pracownik jest zobowiązany wykonać polecenie pracodawcy świadczenia pracy. Nie chodzi więc o cofnięcie przez pracodawcę oświadczenia o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy (ze skutkiem wstecznym, do czego wymagana byłaby zgoda pracownika, o której mowa w art. 61 k.c.), lecz o zobowiązanie do świadczenia pracy (ze skutkiem od jego złożenia). Skoro pracodawca może jednostronnie i uznaniowo zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy, to tak samo (jednostronnie i uznaniowo) może pracownika zobowiązać do wykonywania pracy do czasu ustania stosunku pracy.” – tak SN w wyroku z dnia 13 marca 2014 r., I PK 204/13. W uzasadnieniu przywołanego wyroku SN stwierdza się również, że „…Wniosek (prośba) pracownika o takie zwolnienie nie jest ofertą a jego uwzględnienie nie oznacza zawarcia umowy (porozumienia) kształtującego treść stosunku pracy w okresie wypowiedzenia„;
Aby zatem odpowiedzieć na postawione w petitum pytanie, należałoby zastanowić się, czy na zasadzie analogii można odnieść wskazane wyżej argumenty do nowego art. 36(2) kodeksu pracy, czy nadal obowiązuje teza SN z 2005 roku. Przechodząc od razu do rozwiązania, wskazując na treść art. 300 k.p. podnieść trzeba, że przepisy kodeksu cywilnego zastosowanie mają w sprawach „nieunormowanych” w kodeksie pracy, dlatego w mojej ocenie, nie można jednoznacznie przesądzić, że do oświadczenia pracodawcy o cofnięciu zwolnienia zastosowanie znajdzie art. 61 k.c. i tym samym pracodawca nie może bez zgody pracownika cofnąć mu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Z jednej bowiem strony, uznając na zasadzie analogii za Sądem Najwyższym I PK 204/13, zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy na podstawie art. 36(2) k.p. nie jest ingerencją w treść stosunku pracy, a więc wydane polecenie nie może być traktowane jako oświadczenie woli w myśl art. 61 k.c., to jednak z drugiej strony, zgodzić należy się z również argumentem, że ustawodawca wprowadzając art. 36(2) k.p. wskazuje tylko na możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy i nie unormował jego cofnięcia.
Argumenty jak się wydaje, rozkładają się po równo, dlatego też, w mojej ocenie, nie znajdują uzasadnienia, pojawiające się na branżowych stronach internetowych artykuły, które przesądzają jednoznacznie, że po ww. zmianach w kodeksie pracy, pracodawca nadal nie może cofnąć takiego zwolnienia, bez zgody pracownika. Myślę, że tak jednoznaczny wniosek można byłoby wyciągnąć, czytając jedynie tezę orzeczenia SN z 2005 roku, bez zagłębiania się w jego uzasadnienie, w którym zaznaczono, że przepis art. 61 k.c. ma zastosowanie do oświadczeń woli pracodawcy z uwagi na brak uregulowań tej kwestii w k.p.- „…Przepis ten stosuje się również do cofnięcia oświadczenia woli pracodawcy o zwolnieniu pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, bowiem kwestia cofnięcia przez pracodawcę oświadczenia woli złożonego uprzednio pracownikowi ze skutkiem prawnym nie jest uregulowana w kodeksie pracy…” – fragment uzasadnienia Wyroku SN z dnia 5 lipca 2005 r., sygn. akt: I PK 176/04.
W obecnym stanie prawnym kodeks pracy przewiduje już możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy, nie określa jednak sposobu jego cofnięcia, dlatego uznać trzeba, że rozstrzygnięcie tej sprawy jest otwarte. Brak jest orzecznictwa i brak jest również odpowiedzi na to pytanie w uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej, dlatego ważąc argumenty, jestem skłonny wskazać, że orzecznictwo „pójdzie” w stronę i wskaże, że na bazie nowych przepisów, pracodawca nie potrzebuje już zgody pracownika na cofnięcie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.
~ Z pozdrowieniami dla Pani Alicji, adw. Jacek Zarzecki.